سیستم بانکی اروپا به شبکه‌ای از بانک‌ها و موسسات مالی اطلاق می‌شود که در داخل اتحادیه اروپا (EU) و منطقه اقتصادی اروپا (EEA) فعالیت می‌کنند. این سیستم شامل انواع مختلفی از بانک‌ها است، از جمله بانک‌های تجاری، بانک‌های سرمایه‌گذاری، بانک‌های مرکزی و سایر موسسات مالی که خدمات بانکی مختلفی مانند اعطای وام، پذیرش سپرده‌ها، پردازش پرداخت‌ها و فعالیت‌های سرمایه‌گذاری را ارائه می‌دهند. سیستم بانکی اروپا نقش حیاتی در تسهیل فعالیت‌های اقتصادی، جریان سرمایه و ثبات مالی در منطقه اروپا ایفا می‌کند. این سیستم تحت چارچوب نظارتی‌ای که توسط بانک مرکزی اروپا (ECB)، سازمان نظارت بانکی اروپا (EBA) و سایر نهادهای نظارتی در سطوح اتحادیه اروپا و ملی ایجاد شده است، فعالیت می‌کند. سیستم بانکی اروپا با اصول ادغام مالی، همراستایی مقررات و تلاش برای ایجاد یک بازار واحد برای خدمات مالی در اتحادیه اروپا و منطقه اقتصادی اروپا شناخته می‌شود. هدف آن تضمین ایمنی و سلامت بانک‌ها، محافظت از وجوه سپرده‌گذاران، ترویج رقابت منصفانه و حفظ ثبات مالی است. این سیستم تغییرات و اصلاحات قابل توجهی را به ویژه در واکنش به بحران مالی جهانی در سال ۲۰۰۸ تجربه کرده است. این اصلاحات شامل تاسیس اتحادیه بانکی است که شامل یک مکانیزم نظارتی واحد (SSM) و یک مکانیزم حل‌وفصل واحد (SRM) می‌شود. SSM مسئول نظارت بر بانک‌های مهم در منطقه یورو است، در حالی که SRM فرآیند حل‌وفصل بانک‌های ورشکسته را تسهیل می‌کند.

موسسات بانکی اروپا، بانک‌های مرکزی و نهادهای نظارتی

موسسات بانکی اروپا شامل بانک‌های مرکزی و نهادهای نظارتی هستند که بر بخش بانکی در اتحادیه اروپا (EU) و منطقه اقتصادی اروپا (EEA) نظارت و آن را تنظیم می‌کنند. در ادامه نگاه کلی خواهیم به آنها خواهیم داشت.

بانک‌های مرکزی

بانک‌های مرکزی مسئول اجرای سیاست‌های پولی، حفظ ثبات قیمت‌ها و ترویج ثبات و سلامت کلی سیستم مالی هستند. برخی از بانک‌های مرکزی برجسته در اروپا عبارتند از:

بانک مرکزی اروپا (ECB): بانک مرکزی اروپا برای منطقه یورو است و نقش حیاتی در تعیین و اجرای سیاست‌های پولی، مدیریت ارز یورو و تضمین ثبات سیستم مالی در منطقه یورو دارد.

بانک‌های مرکزی ملی (NCBs): هر کشور عضو اتحادیه اروپا دارای بانک مرکزی ملی خود است که با بانک مرکزی اروپا هماهنگ عمل می‌کند. بانک‌های مرکزی ملی مسئول اجرای سیاست‌های پولی، حفظ ثبات مالی و ارائه خدمات بانکی در کشورهای خود هستند.

نهادهای نظارتی

نهادهای نظارتی مسئول ایجاد و اجرای مقررات برای حفظ ثبات، یکپارچگی و شفافیت سیستم بانکی اروپا هستند. برخی از نهادهای نظارتی کلیدی در اروپا عبارتند از:

سازمان نظارت بانکی اروپا: EBA این سازمان یک آژانس اتحادیه اروپا است که مقررات بانکی و شیوه‌های نظارتی را در کشورهای عضو توسعه داده و هماهنگ می‌کند. این سازمان از اعمال یکسان استانداردهای نظارتی حمایت می‌کند و تست‌های استرس برای ارزیابی تاب‌آوری بانک‌ها انجام می‌دهد.

مراجع نظارتی ملی: هر کشور عضو اتحادیه اروپا دارای نهاد نظارتی ملی خود است که مقررات بانکی را نظارت کرده و بر بانک‌های فعال در حوزه قضائی خود نظارت می‌کند. این نهادها با همکاری با EBA برای اطمینان از رعایت مقررات بانکی اتحادیه اروپا عمل می‌کنند.

قانون‌گذاری بانکی اروپا، اتحادیه بانکی و دستورات

قانون‌گذاری بانکی اروپا شامل تدابیر و چارچوب‌های مختلفی است که با هدف تنظیم و هماهنگ‌سازی فعالیت‌های بانکی در اتحادیه اروپا (EU) طراحی شده است. دو جزء مهم این قانون‌گذاری، اتحادیه بانکی و دستورات هستند. در اینجا یک نگاه کلی به هر کدام آمده است:

اتحادیه بانکی

اتحادیه بانکی یک چارچوب کلیدی است که برای تقویت ثبات مالی و ادغام در منطقه یورو ایجاد شده است. این اتحادیه شامل سه ارکان است:

مکانیزم نظارتی واحد (SSM): SSM که توسط بانک مرکزی اروپا (ECB) رهبری می‌شود، مسئول نظارت بر بانک‌های مهم در منطقه یورو از نظر مقررات مالی است. هدف آن تضمین نظارت منسجم و موثر در کشورهای عضو است.

مکانیزم حل‌وفصل واحد (SRM): SRM چارچوبی یکپارچه برای حل‌وفصل بانک‌های ورشکسته در منطقه یورو فراهم می‌آورد. این مکانیزم شامل هیات حل‌وفصل واحد (SRB) و مراجع نظارتی ملی است که با هم همکاری می‌کنند تا فرآیند حل‌وفصل بانک‌ها را به شکلی منظم و موثر انجام دهند.

طرح ضمانت سپرده (DGS): DGS از سپرده‌گذاران در صورت ورشکستگی بانک‌ها حفاظت می‌کند. این طرح سطحی حداقلی از بیمه سپرده‌ها را در سراسر منطقه یورو تعیین می‌کند تا به سپرده‌گذاران اعتماد و ثبات بدهد.

اتحادیه بانکی در اروپا این هدف را دارد تا ارتباط بین بانک‌ها و دولت‌ها را قطع کند، یک زمین بازی برابر برای بانک‌ها در کشورهای عضو ایجاد کند و مکانیزم‌های موثر مدیریت بحران را برقرار سازد.

دستورات

دستورات، اقدامات قانونی هستند که توسط اتحادیه اروپا صادر می‌شوند و الزامات و مقررات خاصی را برای کشورهای عضو تعیین می‌کنند تا آنها را در قوانین ملی خود پیاده‌سازی کنند. در زمینه بانکداری اروپا، دستورات نقش حیاتی در هماهنگ‌سازی مقررات بانکی و تضمین یک چارچوب نظارتی منسجم در سراسر اتحادیه اروپا دارند. برخی از دستورات مهم عبارتند از:

دستورالعمل الزامات سرمایه (CRD IV): CRD IV دستورالعملی است که الزامات سرمایه‌ای نظارتی برای بانک‌ها را تعیین می‌کند، از جمله نسبت‌های حداقلی سرمایه و استانداردهای مدیریت ریسک، به‌منظور تقویت تاب‌آوری سیستم بانکی.

دستورالعمل بازارهای ابزارهای مالی (MiFID): MiFID خدمات و فعالیت‌های سرمایه‌گذاری در اتحادیه اروپا را تنظیم می‌کند. هدف آن ترویج شفافیت، حفاظت از سرمایه‌گذاران و یکپارچگی بازارهای مالی است.

دستورالعمل خدمات پرداخت (PSD): PSD قوانین خدمات پرداخت را در اتحادیه اروپا هماهنگ می‌کند و رقابت، کارآیی و حفاظت از مصرف‌کنندگان در بخش پرداخت‌ها را ترویج می‌کند.

دستورالعمل مبارزه با پولشویی (AMLD): AMLD تدابیری را برای پیشگیری از پولشویی و تامین مالی تروریسم وضع می‌کند و الزامات بانک‌ها را برای اجرای کنترل‌های ضد پولشویی قوی تعیین می‌کند. این دستورات، در کنار دیگر قوانین، به ایجاد یک بازار واحد برای خدمات مالی کمک می‌کنند، زمین بازی برابر را تضمین می‌کنند و منافع مصرف‌کنندگان و سرمایه‌گذاران را محافظت می‌کنند.

عناصر کلیدی سیستم بانکی اروپا

سیستم بانکی اروپا یک شبکه پیچیده از بانک‌ها و موسسات مالی است که در داخل اتحادیه اروپا (EU) و منطقه اقتصادی اروپا (EEA) فعالیت می‌کنند. چندین عنصر کلیدی سیستم بانکی اروپا را مشخص می‌کنند:

بانک‌های مرکزی

بانک‌های مرکزی، مانند بانک مرکزی اروپا (ECB) و بانک‌های مرکزی ملی، نقش حیاتی در تعیین و اجرای سیاست‌های پولی، حفظ ثبات قیمت‌ها و تضمین ثبات کلی سیستم مالی ایفا می‌کنند.

بانک‌های تجاری

بانک‌های تجاری موسسات اصلی هستند که خدمات بانکی را به افراد، کسب‌وکارها و سایر نهادها ارائه می‌دهند. این بانک‌ها در فعالیت‌هایی مانند پذیرش سپرده‌ها، اعطای وام‌ها، تسهیل پرداخت‌ها و ارائه محصولات و خدمات مالی مختلف فعالیت می‌کنند.

بانک‌های سرمایه‌گذاری

بانک‌های سرمایه‌گذاری در ارائه خدمات مالی به شرکت‌ها، سرمایه‌گذاران نهادی و دولت‌ها تخصص دارند. آنها خدماتی مانند ضمانت‌نامه‌های اوراق بهادار، تسهیل ادغام و تملیک‌ها، و ارائه مشاوره برای جذب سرمایه و استراتژی‌های سرمایه‌گذاری ارائه می‌دهند.

چارچوب نظارت

سیستم بانکی اروپا تحت یک چارچوب نظارتی که توسط نهادهای نظارتی مانند سازمان نظارت بانکی اروپا (EBA) و مراجع نظارتی ملی تعیین شده است، فعالیت می‌کند. این چارچوب نظارتی قواعد و دستورالعمل‌هایی را برای بانک‌ها تنظیم می‌کند تا از ثبات مالی، نظارت احتیاطی، مدیریت ریسک، حفاظت از مصرف‌کنندگان و رعایت مقررات ضد پولشویی و حفاظت از داده‌ها اطمینان حاصل شود.

عملیات فرامرزی

سیستم بانکی اروپا فعالیت‌های بانکی فرامرزی را در داخل اتحادیه اروپا (EU) و منطقه اقتصادی اروپا (EEA) تسهیل می‌کند. بانک‌ها می‌توانند شعبه‌ها یا شرکت‌های تابعه‌ای در کشورهای مختلف تاسیس کنند که این امکان را فراهم می‌کند تا خدمات بانکی در مرزها ارائه شود و یکپارچگی مالی ارتقاء یابد.

سیستم‌های پرداخت

سیستم بانکی اروپا شامل سیستم‌های پرداخت مختلفی است که امکان انتقال وجوه و تسهیل تراکنش‌های مالی را در داخل و خارج از مرزها فراهم می‌آورد. این سیستم‌ها حرکت موثر و ایمن وجوه بین بانک‌ها و مشتریان را تضمین می‌کنند.

مکانیزم‌های ثبات مالی

سیستم بانکی اروپا شامل مکانیزم‌ها و نهادهایی است که برای حفظ ثبات مالی ایجاد شده‌اند، مانند تست‌های استرس بانکی، الزامات کفایت سرمایه، تامین نقدینگی و چارچوب‌های مدیریت بحران. علاوه بر این، در راستای تلاش‌های جهانی برای مبارزه با جرایم مالی، سیستم بانکی اروپا تاکید زیادی بر تدابیر ضد پولشویی (AML) دارد. دستورات و مقررات AML برای جلوگیری از پولشویی، تامین مالی تروریسم و فعالیت‌های غیرقانونی در بخش بانکی پیاده‌سازی می‌شوند. بانک‌ها موظفند چارچوب‌های ضد پولشویی قوی را ایجاد کنند، از جمله فرآیندهای شفافیت مشتری، سیستم‌های نظارت بر تراکنش‌ها و گزارش‌دهی فعالیت‌های مشکوک به مقامات ذی‌صلاح. با رعایت استانداردهای AML، سیستم بانکی اروپا یکپارچگی سیستم مالی را تقویت کرده، از فعالیت‌های غیرقانونی جلوگیری می‌کند و به حفظ اعتماد و اطمینان مشتریان و ذینفعان کمک می‌کند.

اتحادیه بانکی

اتحادیه بانکی که شامل مکانیزم نظارتی واحد (SSM)، مکانیزم حل‌وفصل واحد (SRM) و طرح ضمانت سپرده (DGS) است، هدف دارد تا مقررات بانکی را هماهنگ کرده، نظارت را تقویت کند و حل‌وفصل بانک‌های ورشکسته را در منطقه یورو تسهیل کند. اتحادیه بانکی گامی مهم به سوی یک اتحادیه اقتصادی و پولی واقعی است. این اتحادیه امکان اعمال یکسان قوانین بانکی اتحادیه اروپا را در کشورهای شرکت‌کننده فراهم می‌کند. روندهای جدید تصمیم‌گیری و ابزارها به ایجاد بازاری شفاف‌تر، یکپارچه‌تر و امن‌تر برای بانک‌ها کمک می‌کنند.

چرا اتحادیه بانکی؟

نیاز به اتحادیه بانکی از بحران مالی سال ۲۰۰۸ و بحران بدهی‌های دولتی بعد از آن به وجود آمد. مشخص شد که، به‌ویژه در یک اتحادیه پولی مانند منطقه یورو، مشکلات ناشی از ارتباط نزدیک بین مالیات‌های بخش دولتی و بخش بانکی به راحتی می‌توانند از مرزهای ملی عبور کرده و موجب بحران مالی در سایر کشورهای اتحادیه اروپا شوند. هدف اتحادیه بانکی این است که بانکداری اروپا را به صورتی زیر بهبود بخشد:

شفاف‌تر: با اعمال یکسان قوانین و استانداردهای اداری برای نظارت، بازیابی و حل بحران بانک‌ها

یکپارچه‌تر: با برخورد یکسان با فعالیت‌های بانکی ملی و فراسرحدی و با جداسازی سلامت مالی بانک‌ها از کشورهای محل استقرار آنها.

ایمن‌تر: با مداخله زودهنگام در صورت بروز مشکلات برای بانک‌ها به منظور کمک به جلوگیری از ورشکستگی آنها و در صورت لزوم، با حل بحران بانک‌ها به طور کارآمد.

اجزای اتحادیه بانکی

اتحادیه بانکی از دو ارکان اصلی تشکیل شده است: مکانیزم نظارتی واحد (SSM)و مکانیزم حل بحران واحد (SRM). این دو رکن بر اساس اساسنامه واحد، که به تمامی کشورهای اتحادیه اروپا اعمال می‌شود، قرار دارند.

مکانیزم نظارتی واحد

مکانیزم نظارتی واحد یک سیستم جدید نظارت بانکی برای اروپا است. این سیستم شامل بانک مرکزی اروپا (ECB) و مقامات نظارتی ملی کشورهای شرکت‌کننده است.

مکانیزم حل بحران واحد

هدف اصلی مکانیزم حل بحران واحد، تضمین حل بحران بانک‌های در حال ورشکستگی با حداقل هزینه برای مالیات‌دهندگان و اقتصاد واقعی است. یک هیات حل بحران واحد، تصمیم‌گیری‌های سریع را تضمین خواهد کرد، به طوری که یک بانک می‌تواند در طول یک تعطیلات آخر هفته حل و فصل شود. بانک مرکزی اروپا به عنوان نهاد ناظر، نقش مهمی در تصمیم‌گیری درباره ورشکستگی یا احتمال ورشکستگی یک بانک خواهد داشت. یک صندوق حل بحران واحد، که توسط کمک‌های مالی بانک‌ها تامین می‌شود، برای پوشش اقدامات حل بحران در دسترس خواهد بود.

دستورالعمل واحد

این مجموعه قوانین استانداردهای قانونی و اداری را برای تنظیم، نظارت و مدیریت بخش مالی در تمامی کشورهای اتحادیه اروپا به طور کارآمدتر فراهم می‌کند. این دستورالعمل‌ها شامل قوانین مربوط به الزامات سرمایه، فرآیندهای بازیابی و حل بحران و سیستمی از طرح‌های هماهنگ شده تضمین سپرده‌های ملی است. پکیج قوانین اتحادیه اروپا تحت دستورالعمل واحد برای تمامی کشورهای اتحادیه اروپا اعمال می‌شود. اتحادیه بانکی تضمین می‌کند که این قوانین به طور یکسان در منطقه یورو و سایر کشورهای شرکت‌کننده اجرا شوند.

سیستم نظارتی مالی اروپا

سیستم نظارتی مالی اروپا (ESFS) یک شبکه است که حول سه نهاد نظارتی اروپاییESA ، هیات ریسک سیستماتیک اروپا و مقامات نظارتی ملی متمرکز است. وظیفه اصلی آن تضمین نظارت مالی یکپارچه و مناسب در سراسر اتحادیه اروپا است. به عنوان نهاد ناظر بانکی اروپا، بانک مرکزی اروپا (ECB) همکاری نزدیکی با ESA، به ویژه با سازمان بانکی اروپا (EBA)، دارد. ESFS هم نظارت کلان‌محتوا (ماکروپودنسیال) و هم نظارت خردمحتوا (میکروپودنسیال) را پوشش می‌دهد.

نظارت کلان‌مالی

نظارت کلان‌مالی شامل نظارت بر سیستم مالی به ‌طور کلی است. هدف اصلی آن جلوگیری از بروز یا کاهش ریسک‌ها در سیستم مالی است.

هیات ریسک سیستمیک اروپا

هیات ریسک سیستمیک اروپا (ESRB) مسئول نظارت کلان‌مالی بر سیستم مالی اتحادیه اروپا است. اگرچه جزو بانک مرکزی اروپا (ECB) نیست، اما ESRB در دفاتر بانک مرکزی اروپا در فرانکفورت آلمان مستقر است و این بانک مسئول تامین دبیرخانه آن است.

وظایف اصلی ESRB عبارتند از:

-جمع‌آوری و تجزیه و تحلیل اطلاعات مرتبط برای شناسایی ریسک‌های سیستمیک

-صدور هشدار در مواقعی که ریسک‌های سیستمیک قابل توجه شناخته شوند

-صدور توصیه‌هایی برای اقدام در پاسخ به ریسک‌های شناسایی‌شده

-نظارت بر پیگیری هشدارها و توصیه‌ها

-همکاری و هماهنگی با نهادهای نظارتی مالی اروپا (ESAs) و مجامع بین‌المللی

رئیس بانک مرکزی اروپا (ECB) همچنین رئیس هیات ریسک سیستمیک اروپا (ESRB) است.

ESRB نمایندگان بانک‌های مرکزی ملی کشورهای اتحادیه اروپا و روسای سه نهاد نظارتی مالی اروپا را گرد هم می‌آورد.

نظارت میکرو-مالی

نظارت میکرو-مالی به نظارت بر موسسات فردی مانند بانک‌ها، شرکت‌های بیمه یا صندوق‌های بازنشستگی اشاره دارد.

نهادهای نظارتی مالی اروپا

نهادهای نظارتی مالی اروپا (ESAs) شامل موارد زیر هستند:

۱-سازمان بانکی اروپا (EBA)

۲-سازمان بیمه و بازنشستگی شغلی اروپا (EIOPA)

۳-سازمان اوراق بهادار و بازارهای اروپا (ESMA)

وظایف

نهادهای نظارتی مالی اروپا به ‌طور عمده بر همراستا کردن نظارت مالی در اتحادیه اروپا از طریق توسعه «کتاب قوانین واحد» کار می‌کنند که مجموعه‌ای از استانداردهای مالی برای موسسات مالی فردی است. این نهادها به تضمین اعمال یکسان این قوانین کمک می‌کنند تا یک محیط رقابتی برابر ایجاد شود. آنها همچنین مامور به ارزیابی ریسک‌ها و آسیب‌پذیری‌ها در بخش مالی هستند. هر نهاد نظارتی یک رئیس دارد که نماینده سازمان است. با این حال، تصمیمات عملیاتی توسط هیات نظارت مربوطه اتخاذ می‌شود که از نمایندگان نهادهای نظارتی ملی هر کشور تشکیل شده است.

مراجع مشترک

هیات تجدیدنظر

هیات تجدیدنظر یک نهاد مستقل است که مسئول بررسی درخواست‌های تجدیدنظر از افرادی است که تحت تاثیر تصمیمات سه نهاد نظارتی اروپا قرار گرفته‌اند. این هیات از شش عضو و شش نفر جانشین تشکیل شده است که توسط نهادهای نظارتی مالی اروپا منصوب می‌شوند.

کمیته مشترک

کمیته مشترک نهادهای نظارتی مالی اروپا، همراستایی میان بخش‌های مختلف را در توسعه و اعمال کتاب قوانین واحد تضمین می‌کند. نمایندگان هر یک از سه نهاد نظارتی در جلسات کمیته مشترک شرکت می‌کنند و بدین ترتیب همکاری و تبادل منظم اطلاعات را تضمین می‌کنند.